Polska na tle Europy cz. 5
Europa jest najmniej wyodrębniona ze wszystkich części świata. Jest ona właściwie jak gdyby tylko półwyspem Azji; to też dla określenia całości lądu europejsko-azjatyckiego używana jest nazwa Eurazji. Pień tego lądu obejmuje całą Europę wschodnią, a bardziej na zachód zaczyna się część półwyspowa, zróżniczkowana coraz bardziej ku zachodowi. W ten półwysep Europejski wdzierają się z północy […]
Kategoria: Ziemie polskie
Polska na tle Europy cz. 4
Zgoła odmienna jest budowa Europy wschodniej, która posiada jednolity charakter wielkiej płyty, ciągnącej się od Karpat aż do Uralu, od oceanu Lodowatego do gór Krymu i Kaukazu, ze z lekka zaznaczonym garbem pośrodku, którego najwyższe punkty – Wałdaj – sięgają zaledwie wysokości 321 m nad poziomem morza. Ponieważ rzeźba powierzchni warunkuje cały rozwój stosunków geograficznych, […]
Kategoria: Ziemie polskie
Polska na tle Europy cz. 3
Wreszcie południe Europy zachodniej; zajmują skomplikowane łańcuchy najmłodszych w dziejach ziemi gór, systemu alpejskiego, do którego prócz samych Alp należą Karpaty, Bałkany, Pireneje, Apeniny, Dynarydy; jako najmłodsze, bo utworzone w trzeciorzędzie, są one oczywiście i najwyższe w Europie a przez to odznaczają się i osobliwymi krajobrazami, jakich brak w poprzednio wymienionych starszych górotworach. Geologicznie więc […]
Kategoria: Ziemie polskie
Polska na tle Europy cz. 2
Dalej na południe, przez całą Europę zachodnią, ciągnie się jednolita wielka nizina, w którą wdzierają się płytkie odnogi Bałtyku i morza Północnego; nazywamy ją niżem Środkowo-Europejskim. Niż ciągnie się od północnej Francji poprzez ziemie niemieckie i polskie, a urywa się na wschodnich krańcach Polski. Na południowych granicach niżu znów spotykamy wielki pas górski, rozbity na […]
Kategoria: Ziemie polskie
Polska na tle Europy cz. 1
Polska zajmuje geometryczny środek Europy, gdyż linie proste, łączące skrajne punkty Europy, przylądki Nordkin w Norwegji i Matapan na skraju Peloponezu, Lizbonę i Ural środkowy, przecinają się w pobliżu Warszawy. Jednak z punktu widzenia geograficznego fakt ten nie określa jeszcze dostatecznie położenia Polski; ażeby to uzasadnić, musimy rzucić obraz Polski na pewne tło — budowę […]
Kategoria: Ziemie polskie
Znaczenie nazw cz. 9
W normalnych warunkach sprawdzianem nazw geograficznych są mapy topograficzne, a nazwy umieszczone na nich są niejako oficjalne. Nasza kartografia oficjalna istnieje zaledwie od lat kilkunastu i objęła dotychczas dopiero połowę Polski, w dodatku ustalenie zmienionych, a zwłaszcza zniekształconych nazw przedstawia u nas zadanie trudne do wykonania. Nie wystarcza w tym celu zapytanie miejscowego urzędu, księdza […]
Kategoria: Nauczanie geografii
Znaczenie nazw cz. 8
Że nazwy powiatów nieraz są inne niż miast powiatowych, jest to faktem znanym w różnych krajach; u nas odchylenia te raczej sprowadzają się do zmian w źródłosłowie. Tak więc należy mówić powiat leszczyński (od Leszna), średzki (od Środy), turecki (od Turku), turczański (od Turki) itd. Nazwy jednostek, czy obszarów geograficznych, są wytworem książkowym, lud ich […]
Kategoria: Nauczanie geografii
Znaczenie nazw cz. 7
Dalszą konsekwencją tego naturalnego stanu rzeczy jest nie zawsze właściwe oznaczanie źródeł rzek na mapach o podziałce mniejszej i fałszywe nazwy, wypisywane niejednokrotnie na mapach o podziałce większej. Przyjęcie tego lub owego z pośród dopływów źródłowych za początek głównej rzeki jest częstokroć tylko konwencją, wprowadzoną przygodnie przez kartografa, rzadziej, a w sposób bardziej uzasadniony, przez […]
Kategoria: Nauczanie geografii
Znaczenie nazw cz. 6
Nazwy gór często pochodzą odokolicznych wsi, jak choćby góra Chęcińska, Witosławska, przy tym po różnych stronach tę samą górę mieszkańcy mogą nazywać różnie. Jest to objawem zwykłym, zwłaszcza w tych wypadkach, gdy górotwór wytwarza granicę etnograficzną, a więc przede wszystkim w Karpatach. Rozpowszechnione bardzo na niżu polskim wydmy ludność też ponazywała w zależności od tych […]
Kategoria: Nauczanie geografii
Znaczenie nazw cz. 5
Takie nazwy, jak Bukowno, Bukówka, Dąbrowa (w licznych odmianach), Jedlnia, Jelnia, Zuberzec, Bobrek, Biebrza, wskazują na dawną obecność odpowiednich drzewostanów, lub zwierzostanów w danej okolicy. Mosty, Zamość, Brody, Kąty dotyczą stosunków komunikacyjnych. Górny, Dolny (np. Duninów), Zagórne (np. Mąchocice) wskazują na położenie osiedli, a inne ich cechy wyjawiają nazwy złożone: Duży, Mały, Kościelny, Szlachecki, Poduchowny, […]
Kategoria: Nauczanie geografii