Ogólne uwagi o nauczaniu geografii cz. 8

Mając do czynienia wciąż z całym chaosem zjawisk, które trzeba porządkować (klasyfikować), wiązać przyczynowo, Geografia kształci par excellence zdolność kojarzenia, upatrywania podobieństw (analogij) i różnic, odnajdywania związków między najodleglejszymi, na pozór najbardziej obcymi zjawiskami — tak, iż zdolność tę można by nazwać zmysłem geograficznym.

berlin dominikana

Geografia, dając poznać piękno natury podczas podróży na rzeczywistych malowniczych krajobrazach, na ich pięknych reprodukcjach malarskich, w opisach mistrzów naszej nauki od czasu Humboldta („Widoki Natury”), kształci uczucie estetyczne, a nawet pogłębia je w sposób sobie tylko właściwy: okazuje nam bowiem piękno barw i kształtów natury genetycznie, a zatem okazuje naturę w jej rozwoju, ruchu, życiu. — Opis przyrody dany np. przez malarza, który ją tylko widzi, lecz nie rozumie, będzie estetycznie niższy od opisu mistrza naszej nauki o umyśle typu humboldtowskiego.

Geografia w wieloraki sposób kształci uczucia etyczno-społeczne. Ucząc o związku człowieka z otoczeniem, okazuje, jak człowiek zmienia się ze zmianą warunków, skłania więc do zwracania uwagi na te warunki zewnętrzne przy ocenie czynów ludzi, czy narodów; zbija teorię fatalizmu rasowości, która w praktyce sprowadza ohydne skutki: jest usprawiedliwieniem szowinizmu narodowego, oraz gwałtów, popełnianych przez narody lub warstwy uprzywilejowane; gdy tymczasem geograficzny punkt widzenia rodzi dążenie do zmiany warunków, do reform.

berlin dominikana