Różny wiek elementów składowych ziemi

W końcu trzeciorzędu już cały obszar Polski jako lądowy podlega erozji, wytwarzają się na nim nowe formy terenu, na obszarach świeżo wynurzonych; rozwijają się i modyfikują topografie na terenach starszych. Wytwarza się pewna właściwa tym czasom sieć rzeczna. Normalny ten rozwój fazy lądowej i stopniowego zmywania powierzchni ziemi przez erozję przerwało nadejście epoki lodowcowej. Ostatni […]
Kategoria: Ziemie polskie

Odrębna historia Karpat

Pomijaliśmy dotąd Karpaty, gdyż ich historia geologiczna przedstawiała się inaczej, niż dzieje pozostałych obszarów Polski. W ciągu długich okresów paleozoicznych i mezozoicznych są one dnem morskim, w przeciwstawieniu do zmieniających się kolejno okresów lądowych i morskich całej pozostałej Polski. Już w środkowym triasie (wapień muszlowy) mamy oznaki, świadczące o tym, że ogólne obniżenie się skorupy […]
Kategoria: Ziemie polskie

Trias w Polsce

Okres triasowy zaczyna się przede wszystkim w Polsce jako epoka lądowa. Pozostały nam z tego czasu utwory pustynne w postaci tzw. piaskowca pstrego, zwłaszcza na północnych i zachodnich stokach gór Świętokrzyskich, choć nie brak go i na wschodzie naszego obszaru. W dalszym przebiegu triasu zapada jednak Polska znów w znacznej części pod poziom morza, które […]
Kategoria: Ziemie polskie

Fazy w erze paleozoicznej

W poprzednim wpisie przebiegliśmy już cały cykl geologiczny, jaki odbył się w paleozoiku. Najpierw faza skałotwórcza. Geosynklina środkowo-europejska od syluru do karbonu wypełnia się osadami morskimi, a dno stale się opuszcza. Wypełnianie posuwa się z północy na południe, odsuwając w tym kierunku obszar oceaniczny. Potem następuje faza górotwórcza. Osady, wypełniające geosynklinę, fałdują się wskutek sił […]
Kategoria: Ziemie polskie

Płyta archaiczna

Każdy krajobraz jest wytworem różnych czynników geograficznych, które kształtują się przede wszystkim w zależności od rzeźby danego terenu. Formy terenu zawdzięczają swój wygląd czynnikom modelującym, zależnym od klimatu. W klimacie zimnym najważniejszym czynnikiem modelującym ląd będzie lód lodowców, w klimacie umiarkowanym – wody bieżące, w suchym zaś – wiatry, choć poza tym czynniki atmosferyczne w […]
Kategoria: Ziemie polskie

Pochodzenie i wiek rzeźby terenu

Z dziejów geologicznych Polski wiadomo, że poszczególne elementy składowe terenu pojawiły się w różnych czasach i przechodziły odmienne losy, że zatem obszar nasz jest jak gdyby posadzką, zestawioną z płyt i kostek różnego wieku, pochodzenia i obróbki. Na tej mozaice rozłożyła się dzisiejsza Polska, mozaika ta decyduje o różnokształtności dzisiejszego krajobrazu, a tym samym o […]
Kategoria: Ziemie polskie

Wysokości względne

Z dotychczasowego opisu ukształtowania powierzchni widzimy ogromną przewagę nizin, lub słabo wzniesionych wyżyn, można by się więc spodziewać zupełnej monotonii w rzeźbie terenu. Jednak tak nie jest, gdyż o urzeźbieniu terenu decyduje nie samo wzniesienie nad poziom morza, lecz urozmaicenie drobniejszych form powierzchni. Charakterystyczna będzie tu nie bezwzględna wysokość, lecz spotykane różnice wzniesień, czyli deniwelacje. […]
Kategoria: Ziemie polskie

Pasowy układ wzniesień i obniżeń

Osobliwą cechą ukształtowania powierzchni Polski jest to, że składa ją szereg pasów kolejno niższych i wyższych; pasy te biegną w kierunku równoleżnikowym, rozszerzając się wachlarzowato ku wschodowi. Zaczynając od wybrzeża, spotykamy przede wszystkim pas nizin Nadbałtyckich, wzniesiony od o do 50 metrów nad poziom morza. Pas ten w całej pełni rozwija się dopiero na wschód […]
Kategoria: Ziemie polskie

Karpaty i niż

Polska jest ziemią wybitnie niżową; średnią jej wysokość obliczono na 223 metry. Co prawda średnia wysokość Europy nie jest też zbyt pokaźna, bo wynosi 330 m, ale w szczególności konfiguracja terenu jest u nas taka, że obszary górskie zajmują niespełna 4% całej powierzchni kraju, bo taki odsetek powierzchni wznosi się ponad 500 m, w czym […]
Kategoria: Ziemie polskie

Dawne granice cz. 2

Granica ze Związkiem Republik Sowieckich była krótsza niż z Niemcami, gdyż długość jej wynosi 1.412 km, co czyni % ogólnej długości. Granica ta zaczyna się nad Dźwiną i biegnie wzdłuż niej około setki kilometrów. Jest to ten sam odcinek, który przypadł nam po pierwszym rozbiorze (r. 1772). Za Dzisną granica przybiera kierunek południkowy i podąża […]
Kategoria: Ziemie polskie